Wat is een goede les? En wat doet een effectieve leraar? Martie Slooter beschrijft dit in haar nieuwe boek De zes rollen van de leraar. Dit artikel gaat in op de vierde rol: die van pedagoog. Als pedagoog zorg je voor een goede (werk)orde en een veilig leer- en leefklimaat. Wat je precies doet in de rol van pedagoog lees je in dit artikel.
Als leerlingen zich veilig voelen, kunnen ze tot leren komen. Dit heeft te maken met de werking van het brein. Het is dus essentieel dat leraren gedurende de gehele les emoties positief beïnvloeden en leerlingen helpen emoties te reguleren. Hoe je dat doet? Slooter beschrijft allereerst het basisgedrag:
- Je bereidt je les goed voor, dat is de basis. Daarmee creëer je structuur en voorspelbaarheid, waardoor rust en orde ontstaan.
- Bij de deur ben je vriendelijk, reageer je positief op de leerlingen en toon je tegelijkertijd leiderschapsgedrag.
- Je straalt gezag uit en werkt actief aan een positieve groepsontwikkeling.
- Je benoemt het gewenste gedrag.
- Je corrigeert ongewenst gedrag gepast. Je beschikt over een scala aan correcties: je kunt rustig tot zeer krachtig reageren.
- Je toont je eigen emoties. Je kunt bijvoorbeeld beheerst boos worden, zodat je authentiek overkomt. Dit maakt de band tussen jou en de leerlingen steviger.
- Je beloont positief gedrag.
En de leerlingen? Als jij effectief bent, luisteren ze naar jou en elkaar, kijken ze ontspannen, volgen ze jouw instructies op en komen ze tot leren.
Ervaren leraren
Als je een ervaren leraar bent, heb je het hiervoor beschreven gedrag in de vingers. Je ontwikkelt je dan verder. Zo word je pedagogisch bekwaam. Je wordt onder andere vaardiger in het omgaan met regels; je bent in staat om zonder discussie over regels de leerlingen in de leermodus te krijgen. Ook in voor jouw nieuwe lessituaties – bijvoorbeeld op leerpleinen – ben je effectief. En je kunt rekening houden met de verschillende behoeftes van leerlingen. Je weet onder meer welk probleemgedrag het gevolg is van een gedragsstoornis. Als je zeer ervaren bent – Slooter noemt dit niveau excellent – is voor leerlingen de gedragscode glashelder. Je coacht leerlingen zo dat ze uiteindelijk – en indien nodig – elkaar onderling corrigeren.
Enkele tips
Hoe maak jij de rol van pedagoog eigen?
- Maak een lijst met overtredingen en verbale en non-verbale correcties die daarbij horen. Oefen met deze correcties.
- Geef in elke les een positieve boodschap en oefen met het positief belonen van leerlingen.
- Oefen met de drieslagregel: je zegt wat je hoort of ziet, daarna wat de regel is en tot slot wat je verwacht van de leerling. Bijvoorbeeld: ‘Ik hoor je praten. De regel is dat je stil bent. Stop daarmee!’
Over De zes rollen van de leraar
Martie Slooter maakt in haar nieuwe boek duidelijk dat iedere leraar in het voortgezet onderwijs zes rollen vervult: die van (1) gastheer, (2) presentator, (3) didacticus, (4) pedagoog, (5) afsluiter en (6) coach. Elke rol kun je aanleren en in elke rol kun je je verder ontwikkelen. De rode draad door het boek is dat je aan het gedrag van jouw leerlingen kunt zien of je effectief bent; ze zijn als een spiegel voor jou. Reflecteren op de interactie tussen jou en je leerlingen is dan ook cruciaal, want daar leer je van. Ook is het belangrijk stil te staan bij jouw overtuigingen: Wat vind jij belangrijk in jouw rol en wie wil je zijn als leraar?
Hoe creëer jij een veilig leer- en leefklimaat? En zie je aan jouw leerlingen welk effect dit heeft?
