Nederland heeft samen met Portugal het hoogste percentage zittenblijvers. Als we po en vo samenvoegen, dan is volgens de OECD 26,7 procent van de leerlingen in Nederland een keer blijft zitten. En dat terwijl recente onderzoeken tonen aan dat zittenblijven juist vaak ineffectief is. Welke alternatieven voor zittenblijven zijn er?
Dit artikel is eerder verschenen op Onderwijs van Morgen. We herhalen het graag nu er door corona wellicht anders naar zittenblijven wordt gekeken. Laat je reactie onder het artikel achter.
Ongeveer een op de vier vijftienjarige scholieren geeft aan minstens één keer te zijn blijven zitten. Een groot deel daarvan doubleerde al in het po, meestal in groep 2. Want ook kleuterverlenging valt eronder: een kind blijft dan een extra jaar in de kleutergroep voor het doorstroomt naar groep 3.
Impact van zittenblijven
Allerlei onderzoeken tonen aan dat zittenblijven vaak helemaal niet het gewenste resultaat oplevert. Leerlingen die het hele jaar over moeten doen, terwijl ze vaak op slechts één of enkele vakken tekortkomen, raken er snel gedemotiveerd door. En dan kom je ook nog eens terecht in een nieuwe klas, zonder je vertrouwde klasgenoten en vrienden. In het begin hebben zittenblijvers nog wel een voorsprong op hun nieuwe klasgenoten. Maar naarmate zij met nieuwe leerstof geconfronteerd worden, verkleint of verdwijnt die voorsprong en boeken deze leerlingen zelfs minder leerwinst dan hun nieuwe jaargenoten.
Aantal zittenblijvers terugdringen
Daarom experimenteren steeds meer scholen met alternatieven. Zo bieden veel scholen leerlingen die dreigen te blijven zitten een maatwerktraject aan, dat bestaat uit extra begeleiding en/of meer leertijd. Hierdoor krijgen leerlingen de kans om alsnog over te gaan. Het ministerie van OCW stelt jaarlijks geld beschikbaar voor dergelijke alternatieven.
Alternatief 1: Persoonlijk rooster
Onnodig zittenblijven kan met onderwijs op maat voorkomen worden. Bijvoorbeeld met behulp van persoonlijke lesroosters. Daarmee kunnen leerlingen de uren van vakken waar zij minder tijd voor nodig hebben, gebruiken voor vakken die ze lastig vinden en waar dus extra inzet voor nodig is.
Alternatief 2: Lente- en zomerscholen
Lente- en zomerscholen zijn ontstaan op initiatief van de VO-raad en CNV Onderwijs. Scholen selecteren hiervoor zelf de leerlingen. Die worden vervolgens in twee vakantieweken door (externe) studiecoaches en docenten bijgespijkerd in een of enkele vakken waar ze nog onvoldoende op scoren. Werken de leerlingen hun leerachterstand daarmee weg, dan kunnen ze alsnog bevorderd worden naar het volgende leerjaar.
Alternatief 3: Begeleidingslessen
Er zijn ook scholen die extra begeleidingslessen inplannen op middagen en weekenden, buiten de vakanties om. Door een kleine groepssamenstelling is daar veel meer tijd voor persoonlijke ondersteuning. Leerlingen stellen sneller vragen en worden assertiever in het vragen om hulp. Sommige scholen laten leerlingen zelf een leervraag formuleren: dit zorgt voor meer motivatie bij de leerlingen.
Zomerscholen verlagen het aantal zittenblijvers
In 2017 is het effect van lente- en zomerscholen onderzocht. Op deelnemende leerlingen heeft de zomerschool een direct verlagend effect op het zittenblijven. Voor de lenteschool kon een direct verband niet worden aangetoond. Wel blijkt uit het onderzoek dat 77 procent van de deelnemende leerlingen aan een lenteschool en 88 procent van de deelnemende leerlingen aan een zomerschool in 2017 alsnog is bevorderd naar het volgende schooljaar.
Inspirerende praktijkvoorbeelden
Voor scholen is het belangrijk om te werken vanuit een visie rondom zittenblijven waarin de leerlingen en hun leerbehoeften centraal staan. Maak van zittenblijven een uiterste noodmaatregel. Er zijn scholen in Nederland waar opvallend weinig leerlingen doubleren. Hun praktijkvoorbeelden zijn gebundeld in de handreiking ‘Aan de slag om zittenblijven te voorkomen’.
Experimenteert jouw school ook met alternatieven voor zittenblijven? Is er een andere visie op zittenblijven op jouw school als gevolg van de coronacrisis? Laat een reactie onder via onderstaand reactieformulier.
