Werken met een reguliere lesmethode in het speciaal onderwijs kan een uitdaging zijn. Juf Steffie van der Meijden (Leraar van het jaar 2022) gebruikt met veel plezier Malmberg-methode Staal in het voortgezet speciaal onderwijs (VSO). Benieuwd hoe zij dat aanpakt? Steffie deelt ervaringen en tips!
Gespecialiseerd onderwijs
In het gesprek met Steffie valt meteen op dat zij niet praat over ‘speciaal onderwijs’, maar over ‘gespecialiseerd onderwijs’. Ze legt uit waarom: ‘Speciaal onderwijs legt de nadruk op het anders zijn. Kinderen willen niet speciaal zijn. Maar ze begrijpen best goed dat ze gespecialiseerd onderwijs met meer aandacht en ondersteuning nodig hebben.’
En die extra aandacht en ondersteuning geven is ook precies waarom Steffie in het gespecialiseerd onderwijs werkt: ‘Ik word enthousiast van leerlingen die naar mij toe komen en vragen: ‘Juf, kunnen we eens praten?’ Dat gaat meestal niet over de lesstof. Kinderen zijn niet zo bezig met leren, maar met hoe ze zich voelen. Ik vind hun gedrag heel interessant en zie mijn lessen en de lesmethodes als middel om te achterhalen wat leerlingen nodig hebben.’
Gebruik van regulier lesmateriaal
Voor spelling en grammatica gebruikt Steffie de lesmethode Staal. Ze vertelt enthousiast: ‘De methode is heel volledig. Ik geef eerst de klassikale les. Daarna bekijken we de video’s, die ik vervolgens nog eens uitleg. Daarna krijgen de kinderen een dictee en maken ze in groepjes de opdrachten.’
Maar er zijn wel verschillen met het gebruik van de methode in het regulier onderwijs. Zo werkt ze in haar brugklas met de lesmethode voor groep 4. ‘En soms hebben we meer tijd nodig. Sommige lessen begrijpen mijn leerlingen perfect en dan kunnen we direct door. Andere keren moeten we er wat meer tijd aan besteden, dat is maatwerk. Maar daar hebben we gelukkig ruimte voor in het gespecialiseerd onderwijs’, vertelt Steffie.
Steffie is erg blij met de methode Staal en merkt dat ook leerlingen met dyslexie beter leren spellen: ‘Dat komt omdat de methode op de klanken is gericht. Ook de categorieën helpen hierbij. Daardoor kunnen kinderen de woorden beter plaatsen in hun hoofd.’
4 tips voor het gebruik van Staal in het gespecialiseerd onderwijs
Steffie deelt vier tips voor hoe zij Staal succesvol gebruikt in haar klas.
1. Hang de woordcategorieën groot op in de klas
De methode Staal werkt met woordcategorieën: hakwoorden schrijf je bijvoorbeeld zoals je ze hoort, bij kilowoorden hoor je de ie, maar schrijf je de i en bij een tropisch woord hoor je -ies, maar schrijf je -isch. Zo zijn er in totaal zesendertig categorieën die visueel zijn gemaakt.
Steffie heeft de categorieën groot geprint en opgehangen in haar lokaal. ‘De kinderen kijken daar echt naar en het plaatje is vaak voldoende om ze verder helpen. Ook hoort er bij elke categorie een bepaalde beweging die ik uitbeeld bij de uitleg. Dat blijft ook goed hangen.’
2. Geef iedere leerling een weektaak op niveau
Sommige leerlingen hebben meer tijd nodig dan anderen. Steffie licht toe: ‘Na mijn uitleg gaan alle leerlingen aan de slag. Als ze daarmee klaar zijn, krijgen ze individuele opdrachten als weektaak. Kinderen die het moeilijk vinden, krijgen makkelijker werk. Anderen krijgen meer werk of ingewikkelder werk. Ik zorg dat er altijd opdrachten klaar liggen op niveau.’
3. Bedenk een leuk wedstrijdelement
Wedstrijdjes werken motiverend voor leerlingen. Maar niet: wie is het snelste? Want dan sla je de plank volgens Steffie volledig mis. Wel: wie kan de leukste zin maken van minimaal vier woorden. Bijvoorbeeld op basis van een plaatje of een opdracht in het werkboek van Staal. ‘Zo liet ik eens een plaatje zien met een sneeuwpop, een groep kinderen en een hand. En dan komen mijn leerlingen met de grappigste zinnen: De sneeuwpop lijkt op juf Steffie of De hand van juf Steffie is gebroken. Door ook geregeld een winnaar te kiezen die minder goed is in spelling, vergroot ik daarmee het zelfvertrouwen.’
4. Zoek naar de reden achter gedrag
Een leerling van Steffie werd op vaste momenten in de week boos. Wat bleek? De woede kwam op als de spellingles begon. Hij dacht: als ik boos word, word ik weggestuurd bij de spellingles. Toen Steffie met hem in gesprek ging, gaf hij aan dat hij ‘spelling gewoon niet kon’. Vanaf dat moment is Steffie zijn opdrachten gaan maken, terwijl hij meekeek. Dat klinkt in eerste instantie misschien een beetje vreemd. Maar het gaf hem vertrouwen. ‘Op een gegeven moment ging ik expres foutjes maken en verbeterde hij mij. Op deze manier leerde hij om aanwezig te zijn in een spellingsles. Zo begon hij open te staan voor spelling en zelfs in te zien dat hij wél goed is in spelling. Nu maakt hij zijn opdrachten zelfstandig. En dat is de kracht van achter het gedrag kijken.’
Meer over de functie van het gedrag op Onderwijs van Morgen Live
Steffie is gespecialiseerd in de functie van het gedrag. Kinderen willen iets bereiken met hun gedrag: wat zit er bijvoorbeeld achter hun grote mond? Als je leert daar doorheen te kijken, dan wordt je werk leuker. Want je hoeft het gedrag van een kind niet persoonlijk te nemen. Het vergroot je werkgeluk en vermindert de werkdruk als je begrijpt waarom een kind iets doet. Wil jij daar ook meer over weten? Tijdens het online Onderwijs van Morgen Live event op 15 maart 2023 vertelt Steffie hier meer over in de online sessie ‘De functie van het gedrag’. Meld je snel aan!
Steffie van der Meijden is mentorleerkracht bij een brugklas op het VSO Heuvelrug College in Zeist. De leukste school van Nederland, vindt ze zelf. Daarnaast is ze Leraar van het Jaar 2022 en mag ze zich een jaar lang de beste docent van Nederland noemen. En dat vindt ze een hele eer. Naast docent is Steffie ook pedagogisch coach: de spil tussen het pedagogisch beleid en de uitvoering hiervan.
Heb jij ook nog leuke tips voor het gebruik van regulier lesmateriaal in het gespecialiseerd onderwijs? Of ervaringen met ‘de functie van het gedrag’? Deel het in onderstaand reactieformulier!
