Het bijgevoegde YouTube-filmpje gaat over lessen in geluk. Het onderwerp ‘geluk’ krijgt steeds meer aandacht in het onderwijs. Theo Wismans schreef er op 3 juni 2008 een artikel over op deze site. Sedert die tijd dringt het op scholen steeds meer door dat leerlingen alleen kunnen leren wanneer ze gelukkig zijn. Dit tweede artikel over de ethiek van ons drievoudige brein gaat onder meer over geluk. Gevoelens van geluk worden namelijk door hormonale veranderingen opgewekt in het tweede brein, het zoogdierenbrein, onder invloed van prikkels uit onze omgeving.
In het vorige artikel hebben we gezien dat het reptielenbrein handelt vanuit de ethiek van de veiligheid. Overleven en je plaats in de pikorde zijn hierbij belangrijke doelen. Ons zoogdierenbrein werkt heel anders. Waarom heeft dit tweede brein zich bij alle zoogdieren en dus ook bij mensen ontwikkeld?
Ontstaan van het zoogdierenbrein
Het reptielenbrein kwam 500 miljoen jaren geleden tot stand. De reptielen konden zich honderden miljoenen jaren lang gemakkelijk staande houden. De aarde veranderde echter langzaam, maar toch gestaag. Onder evolutionaire druk ontstond zo’n 200 miljoen jaar geleden bij zoogdieren een nieuw systeem: het limbisch systeem. Dit systeem maakte de overlevingskansen groter. Alle “hogere dieren” hebben een limbisch brein, waarin het complexe emotionele en sociale gedrag huist dat reptielen missen. Dit gedrag vervangt de instinctieve impulsen uit het reptielenbrein niet, maar completeert en versterkt ze. Het limbische brein ontvangt impulsen vanuit het reptielenbrein en werkt deze informatie uit. Deze evolutionaire ontwikkeling gaf het zoogdier meer keuzes dan het reptiel en verhoogde daarom de overlevingskansen van zoogdieren. In de mens werken instinct (het reptielenbrein), emoties (het zoogdierenbrein) en intellect (het menselijk brein) samen om in elke situatie zoveel mogelijk keuzemogelijkheden te creëren. Daarom spreekt Paul D. MacLean (1992) van The Triune Brain.
Het emotionele brein
Het zoogdierenbrein zoekt zijn kracht, en dus zijn kansen om te overleven, in sociale verbondenheid; met elkaar ben je sterker. Emoties lijken wel bewuste gevoelens, maar het zijn lichamelijke reacties die ons van gevaar weg moeten leiden, liefst richting beloning. Emoties worden voortdurend in ons opgewekt, al zijn we ons daarvan meestal niet bewust.
Les in geluk
In het hierboven getoonde filmpje over lessen in geluk zien we hoe leerlingen van een tweede klas een opdracht krijgen om een door het lot aangewezen medeleerling positief te beschrijven. Een opdracht waarvan ik vind dat de docente midden in de roos heeft geschoten. Zoals we al eerder hebben gezien, bevinden de meeste kinderen in de tweede klas zich in het interpersoonlijke stadium van Kegan. Crone spreekt over het conformistische niveau. Leerlingen van die leeftijd voelen zich onzeker en proberen zich aan te passen aan de groep. Als kinderen uit die groep dan aardige dingen over je zeggen, geeft dat een goed gevoel, voel je je minder onzeker en dat is het begin van geluk.
