Stelt u zich het volgende eens voor. Je bent een jonge docent biologie. Na je afstuderen heb je voor het leraarsvak gekozen. Een beetje in de familietraditie, want je moeder is ook lerares en een jongere broer zit ook op de lerarenopleiding. Je bent met veel plezier aan je loopbaan begonnen. Er is echter één klas waar je veel moeite mee heeft. Het is een derde klas VMBO-T, 3V1T. Je hebt van alles geprobeerd om de leerlingen voor het mooie vak biologie te interesseren. Maar tevergeefs. De klas is gewoon een bende en je weet niet hoe je ze in het gareel moet krijgen. Tot overmaat van ramp heb je gemerkt dat de afdelingsdirecteur regelmatig even langs loopt. Wat zal hij niet van je denken! Een leraar die geen orde kan houden! Straks, het derde uur moet je weer naar 3V1T. De schrik slaat je al in de benen. Je ziet de bui weer hangen.
U kent ongetwijfeld het hondje van Pavlov. De reactie van de jonge docent biologie is een Pavlov reactie. Aristoteles zei het al: “Als twee zaken herhaaldelijk gelijktijdig voorvallen zal na verloop de aanwezigheid van het ene ons aan het andere herinneren.” We noemen dit klassieke conditionering. Het vindt plaats in de hersenstam (zie het vorige artikel over de drie breinen) en is daarom een primitieve, maar één van de krachtigste vormen van leren. Maak je eenmaal zo’n associatie, dan verdwijnt hij nagenoeg nooit meer.
Ook leerlingen kunnen klassiek worden geconditioneerd. Hoeveel van ons hebben het leraarsvak niet gekozen, omdat er één docent was (in mijn geval een docent Engels) die zo’n goede sfeer creëerde en met hart en ziel les gaf, dat je zijn lessen en zijn vak met “leuk, inspirerend” ging associëren? En viel de leraar die in het volgende jaar voor hetzelfde vak had dan tegen, dan bleef je het vak toch waarderen, omdat je via de hersenstam op een krachtige manier geleerd had de persoon van de vorige inspirerende leraar te associéren met het vak.
Wij kunnen van klassieke conditionering gebruik maken door een gunstige Pavlov-reactie op te laten roepen door onze lessen en ons vak. Als wij ervoor zorgen dat onze leerlingen zich gewaardeerd voelen en wij professioneel met ons vak omgaan, dan slaat deze combinatie zich op in de hersenstam van de leerlingen. Alle kans dat dit leidt tot intrinsieke motivatie. Hierover later meer in deze zomerreeks.
